Landsbyggðin borgar

Verði hið nýja frum­varp um hækk­un veiðigjalda samþykkt mun sjáv­ar­út­veg­ur í Norðaust­ur­kjör­dæmi þurfa að standa und­ir tæp­lega helm­ingi allr­ar gjald­töku rík­is­ins. Um leið og rík­is­stjórn­in boðar skatt­heimt­una kveður hún upp úr með að „þjóðin styðji hærri veiðigjöld“. Það er eng­in furða þegar stærst­ur hluti þjóðar­inn­ar býr inn­an vernd­ar­veggja höfuðborg­ar­svæðis­ins, þar sem skatt­byrðin er sára­smá og niðurstaðan því fyr­ir­fram aug­ljós. Til sam­an­b­urðar mun aukn­ing á skatt­heimtu á höfuðborg­ar­svæðinu og Suðvest­ur­landi nema ein­ung­is um 0,5 millj­örðum. Erfitt er að neita því að hér sé um lands­byggðarskatt að ræða.

Við get­um deilt um hvort ríkið eigi að hækka auðlinda­gjöld, en ef stefn­an er fólg­in í auk­inni skatt­heimtu hlýt­ur sama regla að gilda um all­ar at­vinnu­grein­ar sem nýta sam­eig­in­leg­ar auðlind­ir. Ef mark­miðið er að sam­fé­lagið njóti arðs af sam­eig­in­leg­um auðlind­um, verður skatt­kerfið að gæta að jafn­ræði milli auðlinda, milli lands­hluta og milli at­vinnu­greina.

Á ár­un­um 2020-2023 fjár­festu sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tæki í Norðaust­ur­kjör­dæmi fyr­ir um 75 millj­arða króna, nær 90 pró­sent af upp­söfnuðum hagnaði sama tíma­bils. Arðgreiðslu­hlut­fallið lá á bil­inu 10-25 pró­sent, en greidd veiðigjöld voru marg­föld á við arðinn. Ef frum­varpið nær fram að ganga hækk­ar þessi gjald­byrði enn og dreg­ur fjár­magn frá verðmæta­sköp­un sem byggðarlög­in treysta á.

Á sama fjög­urra ára tíma­bili hagnaðist Orku­veita Reykja­vík­ur um 32,5 millj­arða króna og greiddi eig­end­um sín­um 16,5 millj­arða í arð – rúm­an helm­ing hagnaðar­ins. Eng­in auðlinda­gjöld féllu þó á fyr­ir­tækið. Okk­ur er ekki í mun að kasta rýrð á Orku­veit­una, held­ur benda á ósam­ræmið: Ef fyr­ir­tæki í sjáv­ar­út­vegi eiga að greiða hærri gjöld fyr­ir nýt­ingu auðlinda, hvers vegna gild­ir þá ekki sama hugs­un um önn­ur fyr­ir­tæki sem njóta góðs af sam­eig­in­leg­um nátt­úru­auðlind­um þjóðar­inn­ar?

Sjáv­ar­út­veg­ur er víða burðarás at­vinnu­lífs lands­byggðanna. Þegar ríkið legg­ur megnið af nýj­um gjöld­um á þessa einu at­vinnu­grein – á meðan aðrir auðlinda­nýt­end­ur eru und­an­skild­ir – hlýt­ur niðurstaðan að vera ský­laus mis­mun­un gegn lands­byggðinni. Þessi skatt­byrði bitn­ar á fjár­fest­ingu, at­vinnu­tæki­fær­um og lífs­kjör­um fólks sem býr, starfar og legg­ur sitt af mörk­um utan höfuðborg­ar­svæðis­ins.

Við hvetj­um Alþingi til að staldra við. Ef vilji er til auk­inn­ar skatt­heimtu, sem við vör­um við, þarf byrðin að dreifast sann­gjarn­ara. Jafn­ræði milli at­vinnu­greina og lands­hluta er for­senda þess að auðlinda­gjöld verði bæði rétt­lát og sjálf­bær. Lands­byggðin get­ur ekki verið tekju­lind­in ein og sér.

formaður bæj­ar­ráðs Fjarðabyggðar og formaður sveitarstjórnarráðs Sjálfstæðisflokksins