Maður spyr sig - enn af vegstyttingum

Fyrir rétt rúmu ári skrifaði undirritaður grein í Vikudag þar sem fjallað var um umferðaröryggi og slysatíðni á fjórum mismunandi vegköflum á þjóðvegi 1. Samanburðarkaflarnir eru á Vesturlandsvegi, Suðurlandsvegi og sá hluti þjóðvegar 1 sem liggur um Svalbarðsstrandarhrepp og Víkurskarð. Einnig bætti ég við til samanburðar kaflanum í kringum Blönduós á þjóðvegi 1. Það er sá kafli þjóðvegarins sem möguleg lagning Húnavallaleiðar (Svínavatnsleiðar) myndi leysa af.

Notast var við eininguna fjöldi slysa á ekna milljón kílómetra sem er það viðmið sem Vegagerðin notar og stuðst er við í Evrópu. Með þessum hætti er hægt að sjá hvar hættulegast er að aka fyrir hvern og einn ökumann.  Rétt er að geta þess að útreikningarnir upp úr gögnum Vegagerðarinnar eru mínir. Hins vegar er gott að hafa til viðmiðunar að slysatíðni á hringveginum öllum er að meðaltali 1,13 slys á ekna milljón kílómetra.



Eins og sjá má á meðfylgjandi töflu þá er slysatíðni þeirra kafla sem hér eru til skoðunar mestur á vegkaflanum um Blönduós eða 1,67 slys á ekna milljón kílómetra. Fyrir hina þrjá vegkaflana sem hér eru til skoðunar er slysatíðnin mun lægri eða á bilinu 0,79-1,04.  Gildið er hins vegar 2,01 um norðanverðan Langadal, það er frá Hvammi og norður að Skagastrandarvegi.

Önnur málsgrein 28.gr vegalaga hljómar með eftirfarandi hætti:  Ákveða skal legu þjóðvega í skipulagi að fenginni tillögu Vegagerðarinnar að höfðu samráði Vegagerðarinnar og skipulagsyfirvalda. Fallist sveitarfélag ekki á tillögu Vegagerðarinnar skal það rökstyðja það sérstaklega. Þó er sveitarfélagi óheimilt að víkja frá tillögu Vegagerðarinnar ef það leiðir til minna umferðaröryggis en tillagan felur í sér.

Úrskurður umhverfisráðherra

Fyrir tæpu ári úrskurðaði umhverfisráðherra Svandís Svavarsdóttir að sveitarfélögin Blönduósbær og Húnavatnshreppur skyldu merkja sérstaklega með hvítu svæði veglínu Húnavallaleiðar (Svínavatnsleiðar) á nýjum aðalskipulagsuppdrætti áður en skipulagið fengist staðfest. Um er að ræða aðalskipulag fyrir bæði sveitarfélögin fyrir árin 2012-2030.

Síðan hefur lítið gerst í málinu þangað til fyrir skemmstu eins og kemur fram í frétt á forsíðu Fréttablaðsins 19. apríl síðastliðinn að vegamálastjóri fyrir hönd innanríkisráðherra hafi sent erindi á sveitarfélögin í Skagafirði, Blönduósbæ og Húnavatnshreppi  ,,að ekki verði áfram unnið að tillögum um styttingu hringvegarins á þeirra umráðasvæði. Vegagerðin dregur því til baka kröfur um að hugsanlega veglínur verði sýndar á aðalskipulagi sveitarfélaganna."

Í þessu samhengi er rétt að geta þess að í Skagafirði er verið að ræða um lagningu svokallaðrar Vindheimaleiðar þar sem lagður er 15km vegur sem styttir leiðina um 6km. Í fréttinni er ennfremur haft eftir vegamálastjóra: ,,Það er eins bara eins og gengur að ekki er alltaf farið eftir því sem við vildum helst."

Fyrir tveimur árum hafði umhverfisráðherra farið fram á með sama hætti að merkt yrði með hvítu svæði fyrir veglínu Vindheimaleiðar áður en hægt væri að taka til samþykktar nýtt aðalskipulag í sveitarfélaginu Skagafirði. Ögmundur Jónasson, innanríkisráðherra hefur því með einu bréfi eyðilagt margra ára vinnu þar sem unnið hefur verið að því að auka umferðaröryggi vegfarenda og draga úr ferðakostnaði þeirra.



Styttingar á leiðinni Akureyri - Reykjavík

Í dag eru þrír kostir helst tilgreindir sem möguleikar til styttingar á veginum á milli Akureyrar og Reykjavíkur.  Mesta vegstyttingin fengist með lagningu Húnavallabrautar eða um 14 km. Hinir tveir kostirnir eru annars vegar lagning Sundabrautar sem myndi stytta leiðina um 6 km. og aðrir 6 km. í styttingu yrðu um svokallaða Vindheimaleið í Skagafirði eins og minnst var á hér að framan eða samtals um 26 kílómetrar sem eru um 6,7% leiðarinnar.

Það er rétt að geta þess að Húnavallaleið er með arðsömustu vegaframkvæmdum sem hægt er að fara í á Íslandi í dag og talin borga sig upp á fáum árum. Miðað við gögn Vegagerðarinnar má reikna með að fækka eknum kílómetrum um 3,5 - 4 milljónir á ári með lagningu 17 km. vegar og styttingar um 14 km. Samkvæmt umferðarkönnunum Vegagerðarinnar má reikna með að rétt um helmingur þeirrar umferðar sem færi um nýja Húnavallabraut væri umferð sem væri að fara til Akureyrar eða koma þaðan. Þá er ótalin umferð sem tengist öðrum sveitarfélögum í Eyjafirði eða austan fjarðar. 

Miðað við hagræði fyrir umferð sem tengist bara Akureyri og myndi nýta sér styttinguna um Húnavallaleið væri um að ræða sparnað sem gæti numið um 200 - 250 milljónum á ári í þeim tölum er ekki gert ráð fyrir kostnaði vegna óhappa og slysa. Fyrir heildina gæti því verið að ræða sparnað upp á 400-500 milljónir fyrir utan óhöpp og slys.

Fækkun slysa vegna tilkomu Húnavallaleiðar.

Í greinargerð Vegagerðarinnar sem umferðarsérfræðingar hennar unnu og sendu til umhverfisráðherra í fyrravor áður en hún úrskurðaði kom meðal eftirfarandi fram:

,,Þar ber fyrst að telja að styttingin ein og sér mun leiða til færri óhappa og slysa en á núverandi vegi. Er áætlað, miðað við óbreytta slysatíðni, að styttingin fækki óhöppum og slysum um ca. 150 á 20 ára tímabili. Auk þessa er gert ráð fyrir að hinn nýi vegur verði með lægri slysatíðni en núverandi leið sem byggist á því að vegurinn verður með minni langhalla, víðari beygjur, færri gatnamót, betri sjónlengdir og í heild með betri samfellu í veglínunni sem að öllu samanlögðu leiðir til lægri slysatíðni. Fækkun slysa og óhappa áætluð um 220." Sérfræðingarnir  reikna sem sagt með að óhöppum og slysum fækki um ellefu að meðaltali á ári. Í mínum útreikningum í fyrra fékk ég út svipaða niðurstöðu eða að óhöppum og slysum myndi fækka um tíu á ári, það er úr fimmtán í fimm.

Ráðherrann og umferðaröryggi

Hér að framan var minnst á 2. mgr 28. gr. vegalaga nr. 80/2007 sem gegnir lykilhlutverki í öllu þessu máli.

Hér að framan hefur verið greint frá rökstuðningi sérfræðinga Vegagerðarinnar fyrir lagningu Húnavallaleiðar vegna mikillar fækkunar óhappa og slysa. Sveitarfélagið Blönduósbær kom fram með þau rök að styttingin hefði slæm efnahagsleg áhrif á sveitarfélagið. Eins og kemur fram í lögunum er þess getið að sveitarfélagið rökstyðji mál sitt ef það er ósammála tillögu Vegagerðarinnar. Sveitarfélögin gera það ekki í þessu tilfelli, þau lögðu ekki fram nein gögn til að rökstyðja sitt mál.

Tengslin

Ríkisstjórn Íslands treystir í dag á mjög veikan meirihluta á Alþingi okkar Íslendinga. Hún á nánast allt sitt undir góðvini Ögmundar Jónassonar innanríkisráðherra, Skagfirðingsins og alþingismannsins Jóns Bjarnasonar. Einnig vill svo til að sonur Jóns, Bjarni, er forseti sveitastjórnar Skagafjarðar og formaður sveitarfélaganna á Norðurlandi vestra sem barist hafa gegn vegstyttingum í Húnavatnssýslum og Skagafirði. 

Gæti málum verið svo komið innan Vinstri grænna að gamaldags hreppapólitík komi í veg fyrir að þetta þjóðþrifamál nái fram að ganga, þar sem hagsmunir vegfarenda eru ekki hafðir að leiðarljósi, hvort sem litið er til umferðaröryggis eða ferðakostnaðar? Einnig er ljóst að umhverfisþátturinn er ekki hafður að leiðarljósi þegar litið er til útblásturs gróðurhúsalofttegunda.

Meðal þeirra spurninga sem vakna þegar maður kynnir sér þetta mál er hvort framferði innanríkisráðherra standist góða stjórnsýsluhætti.  Hann gengur freklega gegn sjónarmiðum sérfræðinga Vegagerðarinnar. Ráðherrann sniðgengur 2.mgr 28.gr vegalaga sem samþykkt voru á Alþingi árið 2007 með ákvörðun sinni.

Þetta mál er dæmi um yfirgang þar sem ekki er litið til nokkurra raka. Hvort sem tekið er til umferðaröryggissjónarmiða, þjóðhagslegrar arðssemi styttinganna  eða umhverfisþátta.

Ögmundur ég hvet þig að taka tillit til hagsmuna heildarinnar og endurskoða afstöðu þína í þessu mikilvæga máli.

Njáll Trausti Friðbertsson
varabæjarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins á Akureyri


Greinin birtist áður í Vikudegi